De EU legt de oude kleren af: nieuw beleid rond Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) in de textielsector

Zoals aangekondigd in de Europese strategie voor duurzaam en circulair textiel, publiceerde de Europese Commissie op 5 juli 2023 een voorstel om de Kaderrichtlijn Afvalstoffen (van kracht sinds 2008) te wijzigen. Dit voorstel kadert in de Green Deal, industriële planning en het actieplan voor de circulaire economie van de Europese Unie. Het idee is om de impact van industrieën op het milieu te verkleinen en hen tegelijk ook competitiever te maken om zo resistenter te zijn tegen globale shocks die zich op de wereldmarkteconomie kunnen voordoen. Het spreekt voor zich dat ook de textielsector de gevolgen ervan zal voelen.

Zo introduceert de gewijzigde Kaderrichtlijn Afvalstoffen het principe van de Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV): producenten van textiel zullen de kosten voor het beheer en verwerking van hun producten moeten dragen.

Wat houdt die Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid juist in?

Een algemene UPV bestond al onder de richtlijn van 2008 waarbij lidstaten de mogelijkheid werd geboden om producenten meer verantwoordelijkheden op te leggen voor het inzamelen, hergebruiken en recycleren van specifieke categorieën producten die ze op de markt brengen. Het nieuwe voorstel voorziet in een specifieke én verplichte uitbreiding van de UPV voor producenten van textiel- en schoenproducten.

Het begrip “producent van textiel- en schoenproducten” moet in een ruime zin worden geïnterpreteerd: iedere natuurlijke of rechtspersoon die beroepsmatig producten ontwikkelt, vervaardigt, behandelt, verwerkt, verkoopt of invoert in de EU. De UPV zal dus enkel van toepassing zijn op de producent (of invoerder) die de textielgoederen op de markt brengt in de EU.

Deze verantwoordelijkheid wordt verder uitgebreid door het introduceren van een nieuwe financiële regeling ten laste van de producent. Door de verantwoordelijkheid van de producent te verhogen voor de gehele levenscyclus van hun producten moet de significant negatieve impact van de sector op het milieu drastisch verkleinen, aldus de Europese Commissie in de toelichting bij haar voorstel.

Welke andere maatregelen worden ingevoerd om het afvalbeheer van textielproducten te verbeteren?

Verder voert het nieuwe voorstel ook een beperking in op de illegale uitvoer van textielafval naar landen buiten de EU, waar er veelal weinig middelen zijn om het beheer en de verwerking te organiseren. Dergelijke uitvoer wordt op heden foutief gekwalificeerd als niet-gesorteerd herbruikbaar textiel. Door de begrippen afval en herbruikbaar textiel te gaan herdefiniëren wordt getracht om dergelijke praktijken sterk in te perken.

De basisopvatting rond het afvalbeheer voor textiel wordt opgenomen in een “afvalhiërarchie” die de voorkeur vastlegt voor het beheer en de verwijdering van afvalstoffen op basis van haar impact op het milieu. Bovenaan de hiërarchie staat preventie, de belangrijkste stap in het afvalbeleid aangezien hierbij afval wordt voorkomen. In afnemende volgorde staat hergebruik, recycleren en herstel. Helemaal onderaan de hiërarchie staat afvalverwerking. De hiërarchie is echter geen absolute wetenschap. Afwijkingen zijn mogelijk indien op een andere wijze een beter milieuresultaat kan worden bereikt maar het doel van de EU is wel dat textielafval door de nieuwe richtlijn wel meer in lijn met de afvalhiërarchie wordt verwerkt.

Wat verandert er concreet voor textielproducenten en -invoerders?

Producenten die textielproducten op de Europese markt introduceren zullen een financiële bijdrage moeten betalen. Het exacte bedrag van de bijdrage zal worden bepaald door de Europese Lidstaten. De volgende kosten zullen in deze bijdrage worden opgenomen:

De bijdragen van de producent zijn echter wel gelimiteerd. Zo mogen ze niet meer bedragen dan nodig is om de afvalbeheersdiensten op kostenefficiënte wijze te verrichten. Er wordt bovendien ook rekening gehouden met diverse vormen van inkomsten zoals het hergebruik van de textielproducten en de verkoop van secundaire grondstoffen. Aangezien het voorstel van richtlijn nog moet worden aangenomen én vervolgens nog moet worden omgezet door de Europese lidstaten in nationaal recht, is het op dit ogenblik onmogelijk te voorspellen hoeveel de UPV exact zal bedragen.

Naast de financiële bijdragen komt er ook een register van producenten die textiel op de Europese markt brengen. Zo kunnen deze bedrijven worden gemonitord of gecontroleerd op naleving van de UPV-verplichtingen. Een nieuwe producent zal zich dan ook moeten inschrijven in het register alvorens textiel op de Europese markt te kunnen brengen. Voor de producenten die actief zijn in meerdere EU lidstaten volstaat het niet om zich in één register in te schrijven. Desondanks de verbondenheid van alle Europese registers zal inschrijving in elk land waar een bedrijf textiel op de Europese markt brengt vereist zijn.

Tot slot voorziet het voorstel ook in de mogelijkheid om de UPV-verplichtingen via een sectororganisatie uit te oefenen. In België kan je hiervoor bij de vzw “Circletex” terecht.

Geschreven door Judith Bussé, advocate bij EDSON. EDSON is een dynamisch advocatenkantoor gericht op een creatieve aanpak op maat van haar klanten. In de modeindustrie staat zij haar klanten bij met advies over intellectueel eigendom, licenties, ESG, het algemeen regelgevend kader en mededingingsrecht.