Paradijsvogels en duiven in het MoMu Antwerpen

H

et Modemuseum (MoMu) Antwerpen wil met de nieuwe expositie Birds of Paradise duidelijk maken dat veren en pluimen veelzijdig zijn. In de tentoonstelling is het werk te zien van onder andere Chanel, Cristóbal Balenciaga, Alexander McQueen, Christian Dior, Yves Saint Laurent

en Ann Demeulemeester. De ontwerpers gebruikten het materiaal ieder op hun eigen manier.

Birds of Paradise laat veelzijdigheid van veren en pluimen zien

“In onze eigen collectie hebben we veel historische mode en accessoires met veren, maar ook vandaag de dag zijn veren relevant,” aldus Karen Van Godtsenhoven, curator bij het MoMu. “Daar wilden we wat mee doen.” Ze vertelt over de variatie die te vinden is in het gebruik van veren. “Misschien denk je dat veren allemaal hetzelfde zijn, maar mensen weten vaak niet wat er allemaal mee gedaan kan worden. Zelfs wij als curatoren werden verrast door wat we in de archieven van musea en modehuizen vonden. Tijdens onze zoektocht kwamen we jurken tegen waarvan we geen idee hadden dat er veren in waren verwerkt, omdat de veren te veel waren bewerkt om ze nog als zodanig te kunnen herkennen.”

“Veren kunnen overdadig gebruikt zijn, maar ook subtiel en bijna niet te zien. Door veren te borduren krijg je een bepaalde structuur die niet meteen aan veren doet denken.” Van Godtsenhoven noemt ook de jas van Marlène Dietrich. “Die jas leek op het eerste gezicht van hermelijn gemaakt te zijn, maar bestond volledig uit zwanendons. Net als jassen uit de vroege negentiende eeuw, die werden afgezet met donsveren als vervanging van bont.”

Van Godtsenhoven vertelt dat ontwerpers met veren hun visie kunnen laten zien. “Bij Alexander McQueen zie je veel weelderige veren, terwijl Ann Demeulemeester er om bekend staat met duivenveren te werken. Het laat haar nederigheid, haar bescheidenheid zien, want dat is waar duivenveren voor staan. Tegelijkertijd stralen ze ook rock-'n-roll uit, waardoor artiesten als PJ Harvey dol zijn op haar werk. Yves Saint Laurent zag veren als een mogelijkheid om de vrouw als vogel neer te zetten. De modeontwerper verwerkte exotische veren in zijn collectie om een vrije geest uit te drukken.”

Liefelijke en femme fatale veren staan naast sculpturen van Kate MccGwire

Veren laten ook de tijdsgeest zien waarin ze gebruikt zijn, zegt Van Godtsenhoven. “In de negentiende en begin twintigste eeuw was kleding extravagant en dat is terug te zien in het gebruik van opvallende, grote veren. Chanel bracht in de jaren twintig een innovatie met eenvoudigere, meer ingetogen kleding, wat het modehuis vertaalde naar hoeden met een enkele zwartgelakte duivenveer. Wat Chanel bracht was grafisch, in tegenstelling tot de bijna volledige vogels die tot dan toe op de hoeden werden aangebracht.”

Tegenwoordig werken de meeste ontwerpers met veren die op de boerderij te halen zijn, zoals de veren van ganzen, duiven, hanen en eenden. “Exotische soorten zijn beschermd, dus die kunnen niet langer gebruikt worden. Op de expo zijn ze dan ook alleen te zien op de historische stukken, anders zouden we problemen krijgen met de dierenbescherming.” Toch kunnen ook de veren van boerderijdieren eruitzien alsof ze uit verre oorden afkomstig zijn, weet Van Godtsenhoven. “Juist duivenveren nemen ontzettend goed pigment op, dus je kunt ze schilderen in alle mogelijke kleuren. Door ze uit te dunnen lijken ze op de veren van een paradijsvogel, terwijl ze helemaal niet fragiel zijn.”

“De expo is opgedeeld in thema's. Er is een thema 'modern', een zaal met hoeden en een andere zaal met waaiers,” beschrijft Van Godtsenhoven de tentoonstelling. “Ook hebben we een zaal gewijd aan de tegenstelling tussen witte en zwarte zwanen: witte veren zijn liefelijk, terwijl zwarte zwanen staan voor femme fatale. Natuurlijk is dat niet altijd het geval. Om nog even terug te komen op de zwanendons jas van Marlène Dietrich, die was bijvoorbeeld wel wit, terwijl ze in de jas een prototype femme fatale was. Toch lag dat misschien meer aan de styling en de vrouw die de jas droeg dan aan de jas zelf. Het is interessant om daar over na te denken.”

“De veren staan trouwens in een soort kooien achter glas. Normaal laten we alles open zien, maar veren trekken zoveel stof dat dat dit keer niet mogelijk was,” vertelt Van Godtsenhoven. Tussen de kleding en accessoires staan sculpturen van de Londense kunstenares Kate MccGwire die duiven- en eendenveren over elkaar legt totdat er ronde, gekrulde vormen ontstaan. Ook is er een filmkamer waarin films worden vertoont die de ambacht van het veren bewerken en verwerken laten zien.

De expo Birds of Paradise opent donderdag 20 maart en is te bezoeken tot 28 augustus 2014.