De acht meest modieuze gender-rebellen aller tijden

New York - Jean Paul Gaultier, de Parijse ontwerper die bekend staat om het dragen van een kilt met korte achter- en zijkanten, creëerde in 1994 JPG by Gaultier. Het was de eerste modecollectie die het idee van genderneutraliteit (waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen man en vrouw) promootte - sinds de space age jaren ‘60 waarin genderneutrale kleding werd gedefinieerd door kaalgeschoren hoofden en matchende synthetische jumpsuits bij zowel mannen als vrouwen. Een decennium later sponsort Gaultier de tentoonstelling ‘Braveheart: Men in Skirts’ in het Costume Institute of New York's Metropolitan Museum of Art.

Gender non-conformiteit. Het lijkt hét modewoord in de huidige mode industrie. Maar voordat merchandisers ons man buns en boyfriend blazers voorschotelden, Billy Porter op de rode loper poseerde, het woord queer werd gedefinieerd en mannelijkheid als ‘giftig’ werd bestempeld, zijn er altijd mensen geweest die zich tegenstrijdig met de traditionele genderrollen gedroegen. Of mensen nu het doel hadden zichzelf opnieuw uit te willen vinden, gewoon rebels te zijn of om uit hun dak te willen gaan op de dansvloer; Gender non-conformiteit is al eeuwenoud.

Naar aanleiding van de gestage opkomst van uniseks-kleding en de opening van de tentoonstelling ‘Gender Bending Fashion’ in het Museum of Fine Arts in Boston (in de VS), waarin de relatie tussen mode en gender wordt onderzocht, heeft FashionUnited de acht meest invloedrijke pioniers op het gebied van genderneutraliteit op een rij gezet. Het gaat van subtiele code-veranderingen tot volslagen flamboyance.

Jeanne d'Arc

Deze zegevierende, vrouwelijke krijger gekleed in een mannelijk harnas, die een martelaar wordt genoemd vanwege haar visie, stond vroeger symbool voor de hedendaagse feministen en strijders voor sociale rechtvaardigheid. Deze groepen voelen zich verbonden met haar heldendom en kracht. Er waren discussies gaande over het geslacht van de vervolgde Maid of Orleans, die in 1431 door de Engelsen werd geëxecuteerd en op de brandstapel werd verbrand. Volgens de legende geloofde Jeanne d’Arc dat een voorkomen als man in overeenstemming was met Gods wil. Ze werd belasterd als een heks, een ketter. Dit verhaal deelt gelijkenissen met de hedendaagse LGBTQ+ strijd, en heeft ontwerpers als John Galliano en Alexander McQueen, en modefotografen als Tim Walker en Herb Ritts geïnspireerd.

Patti Smith

In haar memoires Just Kids beschrijft Patti Smith haar zoektocht naar identiteit en zelfexpressie. Ze doet dat door middel van poëzie, schetsen, fotografie en muziek. Haar zelfontplooiing en uitdraging van genderneutraliteit komen naar voren op de cover van haar Horses-album uit 1975, gefotografeerd door Robert Mapplethorpe. Gekleed in een wit heren overhemd met open hals en opgestroopte mouwen, een zwarte stropdas, een blazer over de schouder en een zwarte broek, ziet ze eruit als een man, maar straalt ze moeiteloos vrouwelijke emancipatie uit. Niet alleen was ze de kostwinner in haar relatie met Mapplethorpe, ook was ze in de zeventiger jaren leadzangeres van een band, in een toen door mannen gedomineerde punktijd in New York City. Ze vertelde eens over de moeilijkheden die ze ervaarde om bandleden te vinden die er niet voor terugdeinsden om achter een vrouw te staan. Smith inspireerde ontwerpers en merken van Hedi Slimane tot Dior, Saint Laurent en Céline.

Katharine Hepburn

Katharine Hepburn’s blazers met schoudervulling, wijde pantalons en loafers gaven haar een nonchalante uitstraling, zowel achter de schermen als op het doek. Dat was in een tijd dat zo’n soort look als onorthodox werd beschouwd voor vrouwen - Claridge’s Hotel London verbood haar in 1951 zelfs om een wijde broek te dragen in de lobby. Met het gemak waarmee ze herenmode-klassiekers combineerde, op zowel een sportieve als provocerende manier, maakte ze de weg vrij voor Diane Keaton’s Annie Hall en Mary Kate en Ashley Olsen’s The Row. Ze was een vrije geest met een passie voor tennis, golf en cricket, en verklaarde ooit: “Als je aan alle regels voldoet, mis je al het plezier”. Maar in 1935, toen ze haar haren knipte voor een rol in de film Sylvia Scarlett, die uiteindelijk flopte, was ze ineens niet meer populair bij het publiek.

Boy George

Toen Boy George begin de jaren tachtig opdook, met zijn grafische make-up, gekleurde linten in zijn haar en een soulvolle stem, worstelde men om zijn stijl te plaatsen. Zijn dikke wenkbrauwen, kleurrijke kimono’s, piratenhoeden en bedeesde glimlach waren bedoeld om mensen te verbijsteren. Hij verklaarde eens: “Ik kijk terug naar mezelf als 19-jarige en ik zal nooit meer doen wat ik toen deed! Ik was zo brutaal, zo zelfverzekerd, zo onverschrokken in zekere zin. En onthoud, de wereld was toen zeer agressief. Men zou je in je gezicht slaan [omdat je er anders uitziet] - en dat maakte ik zelf vaak mee.” Boy George werd aanvankelijk gespot door muziekondernemer Malcolm McLaren en daarna door Vivienne Westwood, en werd een vaste gast bij de Londense nachtclub Blitz. Hoedenmaker Stephen Jones en de jonge John Galliano kwamen daar ook regelmatig om te dansen. “Het was een cruciale ervaring voor mij om samen met andere creatieve mensen zoals Boy George te zijn,” zei Galliano. Het werd al vroeg vastgesteld dat Boy George modegeschiedenis zou gaan schrijven.

Marlene Dietrich

“Ik ben een heer in hart en nieren,” zei Dietrich ooit, die bekend werd om haar gewaagde mannelijke outfits, een hoed en een walm van sigarettenrook. Het hart van deze ‘heer’ werd tentoongesteld in de film Morocco uit 1930, waarin Dietrich een vrouwelijk lid van het publiek op de mond kust. Vijftig jaar later imiteert Madonna haar stijl door Britney Spears op het podium te kussen. Dietrich werd in 1933 bij haar aankomst in Parijs door de Franse politie bedreigd met een arrestatie vanwege haar karakteristieke, wijde, mannelijke broek. Deze was verboden voor vrouwen, maar Dietrich droeg hem toch. Haar affaires met vrouwen in de jaren ‘40 en ‘50 weerspiegelden een zelfde soort dapperheid, die ze ook toonde door uit Nazi-Duitsland te ontsnappen en slechts terug te keren om het Amerikaanse leger te entertainen. Haar kijk op genderneutraliteit werd vastgelegd door grote modefotografen als Irving Penn, Richard Avedon, Eve Arnold en Cecil Beaton, en heeft ontwerpgrootheden als Giorgio Armani en Yves Saint Laurent geïnspireerd.

Dietrich merkte ooit op: “Glamour biedt zekerheid. Het is een soort wetenschap dat je op elke manier mogelijk in orde bent, zowel mentaal als fysiek, en dat je, ongeacht de situatie, gelijk bent.”

David Bowie

Door de jaren heen geeft David Bowie met zijn voorkomen een knipoog naar de stijlen van Marlene Dietrich en Katherine Hepburn. Het zijn echter zijn personage Ziggy Stardust, gekleed in een gebreid gympak van Kansai Yamamoto en op hoge hakken, en zijn verschijning in een Mr Fish-jurk op de cover van zijn single The Man Who Sold The World, die ervoor hebben gezorgd dat Bowie nog steeds het gesprek over genderneutraliteit domineert. In de video voor ‘Boys Keep Swinging’ was hij gekleed als een drag. Hij veegde zijn lippenstift af aan zijn hand en dit werd een iconische actie die drie decennia later werd geïmiteerd door zangeres Lorde tijdens de American Music Awards. Bowie blijft een baken voor mannen met twijfels over hun geslacht. Zij ontdekten hem echter pas na zijn dood op die manier. Hij plaatste mutatie, prestaties en emotie centraal in zijn persoonlijke stijl.

Candy Darling

Actrice Candy Darling, die vereeuwigd was in ‘Candy Says’ van Velvet Underground en Lou Reed's ‘Walk on the Wild Side’, is een belangrijk figuur in de late zestiger, vroege zeventiger jaren. Voornamelijk in het nachtclub leven van Manhattan, en in Warhol’s bedrijf als één van zijn Superstars. Darling speelde in Flesh uit 1968 en Women in Revolt uit 1971. Warhol blijft voornamelijk aanwezig in het collectieve geheugen van de mode, onder andere als gevolg van de vele verwijzingen die Raf Simons in zijn Calvin Klein-collecties naar hem maakte, maar de glitterende peroxide godin met ene Uma Thurman-achtige uitstraling blijft in zijn schaduw staan. Dat zal echter niet lang duren, aangezien een biografische film over Darling in de maak is.

Orlando

Virginia Woolf’s roman uit 1928, over een eeuw-durende reis van een edelman van Elizabethaans Engeland naar de moderne tijd waarin ‘hij’ een ‘zij’ werd, werd in 1992 verfilmd in Hollywood. De modewereld was verbaasd bij het zien van Tilda Swinton als het hoofdpersonage. De film was een meesterlijke samensmelting van Woolf’s baanbrekende materiaal en de adembenemende casting - kijk naar Quentin Crisp in de rol van Queen Elizabeth I. Swinton heeft de traditionele rollen van man en vrouw weten te doorbreken tijdens haar carrière, waardoor ze op de internationale lijsten van best geklede mensen terechtkwam, in een videoclip van David Bowie voorkwam en een rol als muze van het Nederlandse ontwerpduo Viktor & Rolf speelde.

Moderedacteur Jackie Mallon geeft ook les aan de faculteit van diverse modeprogramma’s in New York en is de schrijfster van ‘Silk for the Feed Dogs’, een roman die zich afspeelt in de internationale modeindustrie.

Van onze Amerikaanse correspondent. Dit artikel verscheen eerder op FashionUnited COM. Vertaling en bewerking vanuit het Engels: Tessa Guntlisbergen.

Beeld: Joan of Arc miniatuur tussen 1450 en 1500, oil on parchment, Archives Nationales; Publicity still of Katharine Hepburn in the 1942 film ''Woman of the Year,’' David Bowie shooting his video for Rebel Rebel in AVRO's TopPop in 1974, Licentie afbeeldingen Beeld en Geluidwiki, Boy George performing at Ronnie Scott's in London 2001 by Jessica Hansson, Marlene Dietrich with top hat in Morocco (film) 1930, Josef von Sternberg, director, Paramount Pictures, all Wikimedia Commons, Screenshot of Orlando directed by Sally Potter