Geüpcyclede mode voor iedereen, kan dat?

Berlijn - Upcycling is booming en past bij de tijdsgeest. Steeds meer modelabels lanceren collecties die gemaakt zijn van afgedankte en overgebleven stoffen. Andere merken gaan nog een stap verder en gebruiken voor hun hele productportfolio alleen oud textiel dat anders bij het afval zou zijn beland. Zelfs in de luxe mode is upcycling geen vreemd concept meer: de Franse ontwerpster Marine Serre, die vaak eco-futurist wordt genoemd, staat sinds haar Fashion Week-debuut in 2018 voor een duurzame en avant-gardistische aanpak en past upcycling met succes toe in de high-end sector. Maar in hoeverre werkt het bedrijfsmodel van upcycling voor modelabels en kan het op grote schaal worden toegepast?

Een bekend concept

Het idee erachter bestaat al heel lang: Velen kennen de verhalen van grootmoeders die herinneringen ophalen en vertellen hoe zij vele jaren geleden hun trouwjurk creëerden uit oude tafelkleden en beddengoed, hoe een nieuwe rok werd gemaakt van opa's overhemd en hoe kleding voor de kleinste leden van de familie werd genaaid uit andere restjes stof. Tegenwoordig valt dit alles onder de term upcycling, d.w.z. het verdere gebruik van afvalmateriaal of gebruikte goederen die tot iets nieuws worden omgevormd.

Van oud naar nieuw - dat is precies de aanpak die momenteel dringender dan ooit nodig is. Jaarlijks wordt in Europa ongeveer 7,5 miljoen ton textielafval geproduceerd. Dit was de conclusie van de studie "Scaling up textile recycling in Europe - turning waste into value" van het managementadviesbureau McKinsey & Company. Volgens de studie produceren mensen in Europa jaarlijks gemiddeld meer dan 15 kilo textielafval, en de trend stijgt. De Berlijnse labels Moot en Avenir willen deze ontwikkeling tegengaan: Afval omzetten in iets waardevols is ook hun overkoepelende doelstelling, en daarom bieden zij uitsluitend upcyclingproducten aan.

In beddengoed naar het werk

De conceptstore van het jonge merk Moot is gevestigd in het Ostbahnhof in Berlijn. De afkorting staat voor Made out of Trash - upcycling zit al in de naam. De ruimte is verdeeld in een winkel en een showroom, zodat Moot-oprichters Michael Pfeifer en Nils Neubauer hun producten niet alleen aan de gevarieerde klantenkring van het stationsgebouw willen brengen, maar hen ook willen voorlichten en informeren.

Bij de ingang van de winkel liggen vijf grote textielbalen van oude kleren opgestapeld; op de tegenoverliggende muur informeert een metershoog bord over de "milieuzonde van fast fashion". Slechts een paar stappen verder toont de omtrek van een kaart van Duitsland de locaties van de textielsorteercentra waar het label zijn grondstoffen vandaan haalt. Voormalig beddengoed hangt nu aan de kledingrekken in de vorm van T-shirts, longsleeves en jurken in talloze patronen, oude wollen dekens schitteren in nieuwe pracht als jassen en jacks, en kussenslopen vormen samen met spanbanden tassen.

Het basisidee van het label is upcycling te integreren in het dagelijks leven met draagbare producten. "Ons streven is dat het in de toekomst normaal is dat mensen over straat lopen met een beddengoed als T-shirt en een wollen deken als jas, waardoor upcycling een heel normaal onderdeel wordt van de samenleving en de modeconsumptie", zegt medeoprichter Michael Pfeifer in een interview met FashionUnited.

Bovendien benadrukt hij dat upcycling eigenlijk altijd al heeft bestaan. Niet alleen in de vorm die voor eerdere generaties gebruikelijk was, maar ook op de internationale catwalks: "Heel overdreven werd daar een jurk gemaakt uit een vuilniszak. Maar wat in het midden ontbreekt is een concept dat zowel draagbaar is als geschikt voor de massa," zegt Pfeifer. En dat is precies waar Moot heen wil met zijn bedrijfsmodel - naar de massa.

En het idee van het label lijkt te werken. De oprichters begonnen in april 2020 met een kledingrek vol T-shirts. Inmiddels heeft het bedrijf meer dan tien producten in de aanbieding en verkoopt het zijn kleding via verschillende kanalen. Het label betrekt zijn grondstoffen hoofdzakelijk van twee grote textielsorteerbedrijven, Geo-tex Textilverwertung in Quakenbrück en Textrade in Bremerhaven. Kleinere hoeveelheden komen ook van de Duitse kledingstichting en de Berlijnse textielhaven. De groei van het bedrijf en de vraag naar de producten blijkt uit de snel toenemende hoeveelheid aangekocht textiel: momenteel verwerken vier Berlijnse naaifabrieken enkele honderden kilo's grondstoffen tot Moot-producten.

Tonnen oude kleren

In de Storkower Straße, op nauwelijks vier kilometer van de Moot-winkel, verwijst een klein blauw bordje op een kale gevel naar de Berlijnse Textielhaven, het overslagpunt voor alle textieldonaties van de Berlijnse Stadsmissie. "De wieg van Moot ligt in de Berlijnse stadsmissie," vertelt Pfeifer achteraf. Daar verzamelden de oprichters een mengelmoes van gedoneerd textiel, verwerkten het en probeerden het uit - het resultaat was het idee voor een T-shirt van beddengoed.

Al om tien uur 's ochtends wordt hier de eerste vrachtwagen met de inhoud van de kledingcontainers gelost, terwijl vier medewerkers nog bezig zijn met het sorteren van de donaties van de vorige dag. Onder het dak van het gebouw bevinden zich twee grote hallen, de ene tot de nok toe gevuld met ongesorteerde oude kleren, de andere met lange sorteertafels en ontelbare opslagdozen ernaast. In de koude maanden komt hier wekelijks tot 20 ton gedoneerde kleding binnen uit de 13 kledingcontainers van de Stadtmission, vertelt directeur Annett Kaplow in een interview met FashionUnited. "80 procent van de gedoneerde kleding belandt met geweld bij het vuilnis of de recycling van oude kleding," zegt Kaplow, "Veel donaties hebben niet de kwaliteit die wij willen voor de mensen in de kledingwinkel. Het is vuil of versleten. Vaak zijn er ook dekbedden, kussens, die we niet kunnen doorgeven." Naast vuile kleding gaat ook veel fast fashion rechtstreeks het afval in vanwege de slechte kwaliteit van de stof.

Slechts 20 procent van de donaties kan worden gebruikt. Het grootste deel (tien procent) gaat naar de kledingwinkel, waar daklozen en behoeftigen zich kunnen kleden. Negen procent vindt zijn weg naar de buurtwinkels, waar overtollige donaties die ongeschikt zijn voor de mensen in de kledingkast worden doorverkocht als tweedehands goederen.

"Alles wat niet in de kledingkast of in de winkels kan worden ondergebracht, proberen we te verkopen in de materiaalpool," zegt Kaplow. Ongeveer één procent van de donaties komt terecht in de materiaalpool die bestemd is voor upcycling. "Hier vind je veel textiel met vlekken die gerepareerd en gerecycled moeten worden." De oorsprong van de materiaalpool ligt in het overaanbod van bepaalde textielproducten zoals jeans, die niet allemaal in bulk kunnen worden gedoneerd of verkocht en anders ook bij het afval zouden belanden.

Twee keer per week is de materiaalpool open voor een algemene verkoop, waar veel studenten, theaterprofessionals en hobbynaaisters gebruik van maken. Maar het zijn niet alleen particulieren die gebruik maken van het brede scala aan textiel, van corduroy en denim tot wol en werfgoed. Veel upcycling labels halen hun materialen ook uit de textielhaven. Door middel van sorteeropdrachten kunnen merken aangeven welke stoffen zij zoeken. "Voor ons en de ontwerpers is het textiel een belangrijke bron. De sorteeropdracht is een manier om bij ons materiaal te bestellen, dat wij voorsorteren, op grotere schaal," legt Kaplow uit.

Herbruikbare goederen in plaats van wegwerpartikelen

De wortels van het Berlijnse merk Avenir liggen ook in de textielhaven: oprichtster en ontwerpster Sophie Claussen werkte als hulpje bij de materiaalpool. Het idee voor haar modemerk kwam voort uit de enorme hoeveelheid textielafval. Het upcycling-label haalt nog steeds een groot deel van zijn materialen uit de textielhaven via een sorteeropdracht. Naar behoefte haalt Claussen tot 15 kilo jeans op - bij voorkeur herenmaten met minder dan twee procent spandex in de stofinhoud.

Avenir haalt zijn grondstoffen echter niet alleen uit textielsortering, maar verwerkt ook restanten van productielocaties in Portugal in het productieproces. Zo kunnen materialen die overblijven van andere merken en fabrikanten in de productie direct worden verwerkt. "Dat is niet alleen cool voor ons omdat we de stof kunnen recyclen, het is ook goed voor de andere fabrikanten omdat zij op deze manier hun magazijnen leeg krijgen," voegt Claussen eraan toe.

Tot nu toe heeft het label zich voornamelijk gericht op op bestelling gemaakte denimproducten. De bestellingen worden met de hand gemaakt in het atelier in de Berlijnse wijk Neukölln en sommige modellen worden in kleine series in Portugal geproduceerd om ze aan te vullen. In de toekomst zou het hele concept van het label wat kunnen veranderen en zou de productie in Portugal kunnen worden uitgebreid. "Je moet nadenken over wat een verstandige volgende stap is om upcycling zo te kunnen aanbieden dat er zowel exclusieve lokaal geproduceerde geupcyclede stukken zijn als wat meer betaalbare geupcyclede collecties in kleine series," zegt Claussen.

Prijskwestie en gedragskloof

Zowel Avenir als Moot laten zien dat verschillende concepten van upcycling mogelijk, realiseerbaar en ook gewild zijn. Beide labels willen met hun werk de levensduur van textiel verlengen en zo de verspillende overconsumptie van tijd tegengaan. Wil upcycling echt werken, dan is echter niet alleen het bedrijfsmodel van de merken van belang, maar moeten de consumenten hun behoeften en hun manier van consumeren herzien.

"We zien een grote gedragskloof: iedereen zegt helemaal duurzaam te zijn en geïnteresseerd te zijn in duurzame kleding en concepten, maar als het op de dagelijkse beslissingen aankomt, gedragen velen zich meestal anders," zegt Pfeifer. Volgens hem kan upcycling mode nooit concurreren op prijs alleen, "dit is een uitgebreid, handgemaakt consumptiegoed en daar willen we de mensen ook op wijzen. Dat ze ook beseffen welke waarde kleding eigenlijk heeft." Ook Claussen deelt deze mening: "Het is eigenlijk zo absurd dat alle mensen iets duurzaams willen, maar als het dan op de prijs aankomt, geen zin hebben om te betalen."

Het is duidelijk dat het concept werkt en dat upcycling-labels hun uit oude kleding vervaardigde producten op grotere en vooral groeiende schaal onder de bevolking kunnen brengen. Daarvoor is echter nog één ding nodig: de inzet van de consumenten.

Dit artikel verscheen eerder op FashionUnited DE. Vertaling en bewerking naar het Nederlands door Caitlyn Terra.