Duurzame textiel innovaties: Stof van garnalen is divers, duurzaam en al op de catwalk gespot

Een garnalenpak, -tas of -sneaker in de schappen is niet onrealistisch, ontdekten onderzoekers van TômTex. Ze zijn weer een stap verder in de ontwikkeling van hun duurzame stof en weten het leerachtige materiaal ondertussen heel nauwkeurig te manipuleren. Het verscheen zelfs al op de catwalk. Ingenieur Nicole Sved spreekt met FashionUnited over haar toekomstperspectief vanuit het TômTex lab in Brooklyn.

Engineeren en manipuleren

De nieuwe soort textiel van TômTex is niet gemaakt van garnalenvlees, maar van het complexe type suiker in de schaal, chitine. “Je vindt het overal in de natuur”, verzekert Sved. Ze omschrijft de bouwstof als een wit, zandachtig, geurloos poeder. “We halen het nu vooral uit garnalenschalen omdat dat een grote afvalstroom is van de schaaldierenindustrie, maar het zit in van alles, ook in paddenstoelen, koffie en insecten.”

Wat er na het schoonmaken van de schalen gebeurt, omschrijft de onderzoekster als een proces op waterbasis. Na de extractie van de chitine in een chemisch proces wordt het met veel water en chemicaliën omgezet in een ‘dope’, een lobbige substantie die eruitziet als amberkleurige honing. Daar voegt TômTex vervolgens allerlei stoffen aan toe. Welke dat precies zijn wil het bedrijf niet vertellen, maar ze zijn nodig om het materiaal de gewenste kleur en textuur te geven. Dat vloeibare middel wordt in een mal gegoten en gedroogd tot een film. Eventueel kan daarna met hitte en druk nog extra reliëf worden aangebracht.

“Je kunt het materiaal heel divers manipuleren. Zo kan je het laten lijken op leersoorten zoals alligator of slang, of op andere bestaande texturen. Kijk maar naar de catwalkfoto’s. We werkten samen met Peter Do en Di Petsa en je kunt aan die verschillende looks zien dat er veel variatie is. Dus [de textuur van] de laatste ziet eruit als vissenschubben en het is vrij doorschijnend, maar het Peter Do-materiaal ziet eruit als latex en het is rekbaar.” Commerciële samenwerkingen zijn er nog niet, “maar de komende negen maanden kan daar nog verandering in komen”, laat Sved los. “Het bedrijf gaat heel hard, maar op dit moment bevinden we ons nog steeds in de R&D-fase en zijn we bezig om veel formules af te maken.”

Schaalbaar en haalbaar

In het vroege stadium van TômTex begin 2020 speelde oprichtster Uyen Tran ook nog met een ander materiaal, koffie. Jaarlijks blijven er miljoenen tonnen koffiedik over, dus dat is net zo goed een afvalstroom om serieus te nemen, dacht de onderzoekster. Maar een wezenlijk verschil met garnalenschalen is de onhandige toeleveringsketen. Sved: “We waren op zoek naar iets dat altijd beschikbaar is en echt verbonden is met het dagelijks leven van mensen. Schaaldieren zullen altijd overvloedig zijn in Zuidoost-Azië, want het is onderdeel van hun gemeenschap en traditionele dieet.”

Er is bovendien een heel geraffineerde infrastructuur nodig om al dat koffieafval te verzamelen van koffieproducten, bedrijven en consumenten. Garnalenproducenten halen de chitine vaak al zelf uit hun schalen om het als kant-en-klare grondstof te verkopen. Daar kunnen producenten met grote missies zoals TômTex beter op bouwen.

Geen gifstof, geen kunststof, geen olie

Het garnalensysteem werkt steeds beter, met name in termen van duurzaamheid. Kritiek op nepleersoorten zoals appelleer en druivenleer gaat vaak over het plastic dat moet worden toegevoegd aan die ‘duurzame’ alternatieven. Op leer lijkende garnalenstof hoort niet in dat rijtje thuis, claimt TômTex. De principes zijn: geen aardolie, geen kunststoffen, geen gifstoffen. Welke chemische stoffen precies worden gebruikt in het kweekproces blijft geheim, maar ze zijn niet gevaarlijk. Sved: “Je zou alles kunnen aanraken zonder handschoenen en dan ben je helemaal oké. In principe is de stof zelfs eetbaar, al raden we het niet aan”.

De kleurstoffen die TômTex toevoegt aan de substantie zijn natuurlijk, bijvoorbeeld afkomstig van gekleurde klei. “Helderdere kleuren zijn lastiger, maar er zijn veel felgekleurde mineralen die we kunnen gebruiken. Sommige natuurlijke verfsoorten zijn wel slechter voor het milieu dan synthetische. Dus het blijft een evenwichtsoefening. We zijn nu aan het identificeren welke kleuren op de lange termijn het mooiste blijven.”

In veel opzichten lijkt het proces op het kweken van kombuchaleer, een andere duurzame textielsoort waarmee wordt geëxperimenteerd in de biomaterialenbranche. Ook dat is een waterige substantie met dezelfde duurzame uitdaging: het droogproces. Sved: “Dat kan heel lang duren. Veel oplosmiddelen die in het lab worden toegediend, helpen wel om het materiaal sneller te laten drogen, maar zijn niet erg groen. Vaak zijn ook energie-intensieve heaters nodig. Als we willen opschalen moeten we dat droogproces zien te optimaliseren.”

Suede opschalen met garnalen

De technologie vereist geen investeringen in nieuwe productieprocessen of werkt gewoon met bestaande machines, waardoor de productie schaalbaar is. Het wachten is vooral op het verbeteren van het materiaal en het meten van de positieve impact. Het lijkt er bijvoorbeeld op dat de garnalenstof volledig biologisch afbreekbaar is en dat hiervoor geen industriële processen nodig zijn. Normaal gesproken kan dat alleen onder strenge condities, zoals een bepaalde pH-waarde of temperatuur, maar je kunt dit materiaal volgens Sved gewoon bij het gft gooien. “We kunnen nog niet precies zeggen hoe lang het duurt voor het helemaal verdwijnt, geeft ze toe, daarvoor zijn we nu een LCA aan het uitvoeren.”

Op dit moment ligt het TômTex lab vol met vooral okerkleurige pigmenten in allerlei vormen en maten. Er wordt druk geëxperimenteerd met texturen die in de smaak kunnen vallen bij grote producten van kleding en modeaccessoires: zowel nieuwe textiellooks als leerimitaties, met en zonder uitgesproken reliëf. Ondertussen zoekt de CEO van TômTex in Vietnam naar een geschikte faciliteit. Met goed geluk kan de commerciële productie van garnalenschalenstof daar begin 2025 los – en van suède, hint Sved. “Die technieken hebben we al even in gebruik. We voegen dan extra cellulosevezels toe die aan de film blijven plakken, voor dat typische zachte gevoel van suède. Cellulose is [na chitine] de op twee na meest voorkomende biopolymeer en wij gebruiken ze straks allebei.”