Ninke Bloemberg en Janice Deul over ‘Voices of Fashion’: “We willen black fashion in de volle breedte belichten”

Als het straks mag - en daarvoor wordt hard geduimd - opent op 13 februari in het Centraal Museum de tentoonstelling ‘Voices of Fashion: Black Couture, Beauty & Styles’. In de multidisciplinaire tentoonstelling onderzoeken modeconservator Ninke Bloemberg en co-curator, modeactivist en Diversity Rules-oprichter Janice Deul de invloed van zwarte ontwerpers op de internationale mode, evenals de stereotyperingen die nog altijd rond zwarte mode, stijl en beauty bestaan.

De tentoonstelling kwam tot stand in nauwe samenwerking met Anne-Karlijn van Kesteren, conservator moderne sieraden bij Museum Arnhem, en architect Afaina de Jong, die de scenografie voor de tentoonstelling ontwierp. Het team heeft een lange weg afgelegd: de eerste voorbereidingen startten al ruim drie jaar terug. In de tussentijd heeft de tentoonstelling alleen maar aan urgentie gewonnen. Twee weken voor de opening spreekt FashionUnited Deul en Bloemberg via de telefoon. Bloemberg: “We willen een kritische blik bieden op wat in het verleden wel en niet is verteld, maar vooral ook iets positiefs uitdragen.”

Kleur bekennen

Drie jaar geleden werd Deul gebeld door het Centraal Museum: of ze mee wilde werken aan een nieuwe tentoonstelling over black fashion. Ninke en ik kenden elkaar al,” vertelt Deul. “In 2016 was er in het Centraal Museum een tentoonstelling over het gebruik van haar in de mode. Het viel me op dat er minimaal aandacht werd besteed aan black hair. Daar sprak ik Ninke destijds op aan. We raakten in gesprek, en vanaf dat moment hielden we elkaar in the loop.”

“Als je met een kritische blik kijkt, merk je dat er aspecten zijn die onderbelicht blijven in tentoonstellingen bij ons in het Centraal Museum, en bij andere instellingen. Dat was reden om deze te gaan onderzoeken,” vertelt Bloemberg. Sinds 2009 is ze verantwoordelijk voor de modecollectie van het Centraal Museum, die circa tienduizend kledingstukken en accessoires omvat. De tentoonstelling was ook een goede aanleiding om die collectie opnieuw onder de loep te nemen, vertelt ze. Welke verhalen gaan er eigenlijk schuil achter die statige japon? En waar komt het katoen werkelijk vandaan?

De samenwerking met Deul was daarbij van grote waarde, aldus Bloemberg. “Janice maakt zich al jaren hard voor meer diversiteit en inclusie in de mode. We merkten gaandeweg dat we elkaar goed konden aanvullen en kennis met elkaar konden delen.”

Deul is het gezicht achter Diversity Rules, een online platform dat strijdt voor diversiteit in mode, tijdschiften en de creatieve industrie. De afgelopen jaren zag Deul het draagvlak voor haar missie toenemen, zowel onder het brede publiek als bij bedrijven en organisaties. Zo initieerde het Centraal Museum in maart 2020 Musea Bekennen Kleur, een samenwerkingsverband tussen een groeiend aantal Nederlandse musea waarin vraagstukken worden onderzocht rondom inclusie en diversiteit binnen de museale sector. In mei en juni werden wereldwijd Black Lives Matter-demonstraties georganiseerd. “Het lijkt een beetje alsof het Centraal Museum met ‘Voices of Fashion’ op de protesten is aangehaakt, maar dat is niet zo,” verklaart Deul. Wel kwamen de voorbereidingen in een stroomversnelling. “Zoveel mensen committeerden zich aan de tentoonstelling,” vertelt Bloemberg. “De modewereld kan best heftig zijn, maar er was in dit geval vooral veel enthousiasme en wederzijds respect.”

‘The Perfect Stereotype’

De tentoonstelling is onderverdeeld in drie hoofdthema’s: couture, de invloed van streetwear en hiphop, en beauty. “We hebben de tentoonstelling eigenlijk een beetje ingestoken als Diversity Rules: als een viering van zwarte couture, stijl en beauty,” legt Deul uit. “Enerzijds om te laten zien wat er al is en wat er momenteel ontbreekt op de reguliere podia, anderzijds om de blinde vlekken van het koloniale verleden die bestaan in musea, de pers en in opleidingsinstituten aan de kaak te stellen. De visie op mode en schoonheid is door die witte blik gekleurd en wordt daar nog altijd in hoge mate door bepaald.”

Dat komt bijvoorbeeld naar voren, zien Deul en Bloemberg, door de stereotyperingen die rondom zwarte mode bestaan. Zo is de eerste associatie met zwarte mode al snel die met hiphop of streetwear. “Daar besteden we zeker aandacht aan,” benadrukt Bloemberg, “maar we vinden het ook belangrijk om andere aspecten te belichten. Daarom beginnen we de tentoonstelling met circa dertig couturestukken, waaronder een installatie van Thebe Magugu.”

Niet alleen de opzet van de tentoonstelling, maar ook de werken zelf stellen die stereotyperingen actief in vraag. Als voorbeeld noemt Deul de installatie van Lamula Anderson, een Britse ontwerper met Oegandese roots. Haar werk ‘The Perfect Stereotype’ bestaat uit een aantal zwarte mannequins in zwarte creaties van Andersons hand. “De installatie laat zien dat er een heel scheef beeld bestaat van black fashion. Men gaat er vaak vanuit dat zwarte vrouwen veel kleur dragen, bijvoorbeeld. Vroeger droeg ik altijd zwarte lipstick. Dan vroegen mensen me waarom ik geen rood droeg, ‘want dat past zo goed bij je’. Deze installatie confronteert bezoekers met de, vaak onbewuste, aanname dat zwarte vrouwen en ontwerpers per definitie gaan voor felle tinten en prints.

De boodschappen van de tentoonstellingen zijn niet zo in your face, bemerkt Deul. “We willen ook gewoon dat mensen genieten van wat ze zien. We brengen die thema’s dus niet heel expliciet; een onderwerp als ‘cultural appropriation’ kaarten we bijvoorbeeld aan middels een film over Vlisco, van de Brits-Nigeriaanse regisseur Aiwan Obinyan. In de zaalteksten vertellen we meer over de ontwerpers en laten we zien dat velen nooit de erkenning hebben gekregen die ze verdienden. Als je de teksten niet leest, kan het zomaar zijn dat die boodschap je ontgaat. De tentoonstelling is heel gelaagd. Je moet echt goed kijken en goed lezen.”

Van Utrecht tot New York, en terug

Voor de tentoonstelling werkten Deul en Bloemberg samen met ruim zeventig verschillende ontwerpers en bruikleengevers uit binnen- en buitenland. In de zalen met couture en streetwear is werk te zien van Nederlandse makers zoals Marga Weimans, Giorgio Toppin en Farida Sedoc, en black-owned merken zoals Daily Paper, Patta en Filling Pieces. Ook is werk opgenomen van internationale ontwerpers als Dapper Dan en Virgil Abloh, en jonge talenten als Kerby-Jean Raymond (Pyer Moss) en Christopher John Rogers. Bloemberg: “Hun ontwerpen werden onlangs nog door Kamala Harris gedragen bij de inauguratie - dat was echt heel gaaf om te zien.”

Met de tentoonstelling heeft het museum ook de hand in eigen boezem gestoken, aldus Deul. Waar de tentoonstelling diversiteit weerspiegelt, is de collectie van het museum voornamelijk wit. Daar komt nu langzaamaan verandering in: in het kader van de tentoonstelling werd werk aangekocht van onder meer Ikiré Jones en Thebe Magugu. Van Louis Vuitton, Daily Paper en Moncler kreeg het museum silhouetten geschonken.

In de tentoonstelling worden niet alleen modeontwerpen getoond, maar ook foto’s, schilderijen en films, zoals in de beauty-zaal. Hier wordt “een ode gebracht aan zwarte modellen en rolmodellen,” stelt Deul, “inspirerende vrouwen van toen en nu, die grotendeels vergeten zijn.” Zo is er een serie covers van internationale modebladen te zien met daarop modellen, daterend van de jaren zestig tot nu, en foto’s uit de jaren zestig, geschoten door fotograaf Kwame Brathwaite, die onder meer de Black is Beautiful-beweging vastlegde. Deul: “Het gaat hier niet alleen over mode, maar ook over media - en dan niet enkel over visuele representatie, maar ook over de mensen die het werk achter de schermen doen.”

De tentoonstelling gaat vergezeld van een rijk geïllustreerd boek met interviews en longreads, vormgegeven door Serana Angelista en Glamcult.Studio. Ook komt er een uitgebreide randprogrammering in samenwerking met onder meer The Black Archives, het African Fashion Research Institute, literair tijdschrift De Gids en veel van de nationale en internationale deelnemers. Daarover wordt de komende maand meer bekend. Deul: “Het is prachtig wat we tonen, maar er moet ook oog zijn voor het verhaal daarachter. Ik ben heel blij dat we dat op deze manier kunnen laten zien.”

De tentoonstelling Voices of Fashion: Black Couture, Beauty & Styles is van 13 februari tot en met 24 mei 2021 te zien in het Centraal Museum in Utrecht.

Homepagebeeld links: Janice Deul, copyright Roger Neve. Rechts: Ninke Bloemberg, copyright Ernst Moritz.