Mode-logistiek: kan de binnenvaart de textielindustrie concurrerend en ecologisch verantwoord maken?

Door de klimaatcrisis en de toenemende druk van regelgeving hebben mode- en textielmerken geen andere keuze dan hun supply chain opnieuw uit te vinden. De Riverdating-beurs, die begin december in Lyon plaatsvond, benadrukte de strategische rol van de binnenvaart. Vervoer over water, dat als minder vervuilend dan wegtransport wordt beschouwd, is een oplossing om de eisen van e-commerce te verenigen met de doelstelling van koolstofneutraliteit.

Groene logistiek: een dubbele urgentie van merkimago en CO2-balans

De milieu-impact van mode stopt niet bij de productie. Vooral het transport tussen Europese havens en distributiecentra, en de ‘last mile’-levering, weegt zwaar op de totale CO2-balans van de sector. Door de explosieve groei van e-commerce en ultra fast fashion wordt dit logistieke aspect cruciaal. Consumenten, met name de jongere generaties, verwachten transparantie over de volledige levenscyclus van producten. In deze context is de integratie van decarbonisatie in de logistieke strategie een kwestie van geloofwaardigheid en een concurrentievoordeel voor merken.

De binnenvaart: modal shift en een onbenut concurrentievoordeel

De binnenvaart (Inland Waterways Transport of IWT) is een van de meest efficiënte vrachtvervoersmiddelen in Europa. Volgens een rapport van Trans.INFO stoot de binnenvaart ongeveer 33 gram CO2 per tonkilometer uit. De tonkilometer is de meeteenheid voor transportprestaties en staat voor het vervoer van één ton goederen over een afstand van één kilometer. Dit is een aanzienlijk lagere verhouding dan bij wegtransport.

Bovendien blijkt uit analyses, onder meer van Mobility and Transport, dat de binnenvaart bijna zeventien procent van de energie van het wegvervoer verbruikt en ongeveer 50 procent van die van het spoor, voor dezelfde hoeveelheid vervoerde goederen. Kortom, voor een gelijke hoeveelheid vracht over een vergelijkbare afstand kan de binnenvaart een CO2-reductie van twee tot vier keer opleveren in vergelijking met wegtransport.

Ondanks deze duidelijke voordelen blijft de modal shift (modal shift betekent het verplaatsen van vervoer van de ene vervoerswijze naar een andere, duurzamere vorm, red.) naar de binnenvaart zeer beperkt binnen de Europese Unie. Volgens gegevens van de Europese Commissie vertegenwoordigde deze modaliteit in 2023 slechts 1,6 procent van het totale goederenvervoer (in tonkilometers), tegenover 25,3 procent voor het wegvervoer. In 2023 bedroeg de totale prestatie van de binnenvaart in de EU ongeveer 116 miljard tonkilometer.

Een fundamenteel punt is de aard van de vervoerde goederen: het merendeel bestaat uit grondstoffen (ertsen, aardolieproducten) en zeer weinig uit gefabriceerde of eindproducten zoals kleding en accessoires. Deze infrastructuur is dus voornamelijk gericht op industriële stromen. Dit bemoeilijkt de aanpassing aan de meer gefragmenteerde en veeleisende ‘mode & retail’-stromen, die snelheid en flexibiliteit vereisen.

De volledige milieu-impact van de binnenvaart

Hoewel de binnenvaart een kampioen is in lage CO2-uitstoot, is deze vorm van transport, die plaatsvindt op rivieren en kanalen (en niet op de zee), niet zonder impact.

Voordelen ten opzichte van wegtransport

Naast koolstof is het milieuvoordeel van de binnenvaart ook bewezen voor verschillende lokale vervuilende stoffen:

• Stikstofoxiden: De uitstoot van stikstofoxiden (verantwoordelijk voor smog en zure regen) is volgens ADEME ook lager per tonkilometer voor de binnenvaart dan voor het wegvervoer.

• Fijnstof: De binnenvaart draagt verwaarloosbaar bij aan de vervuiling door fijnstof, een groot probleem in stedelijke gebieden en nabij verkeersaders.

• Congestie: Elk binnenvaartschip vervangt enkele tientallen vrachtwagens op de weg, wat congestie en indirecte uitstoot vermindert.

Impact op rivierecosystemen

De belangrijkste milieu-uitdaging van de binnenvaart ligt in de directe interactie met aquatische en oeverecosystemen:

• Oevererosie: De deining en golven veroorzaakt door passerende schepen leiden tot oevererosie, wat de natuurlijke habitats van water- en oeverdieren kan verstoren.

• Geluidsoverlast: Het lawaai van motoren kan de fauna verstoren, en de activiteiten in havens en bij sluizen veroorzaken overlast voor omwonenden.

• Risico op watervervuiling: Hoewel ongevallen zeldzaam zijn en de regelgeving streng is (vooral voor het vervoer van gevaarlijke stoffen), heeft elke accidentele lozing van koolwaterstoffen of andere vervuilende producten een directe en onmiddellijke impact op de waterkwaliteit en de biodiversiteit van de rivier.

Om zijn ecologische voordeel te behouden, investeert de binnenvaartsector massaal in de modernisering van zijn vloot (elektrificatie, alternatieve brandstoffen, aangepaste Euro VI-motoren) om de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen en geluidsoverlast te verminderen.

Wat dit betekent voor de mode-industrie

Kansen voor decarbonisatie en efficiëntie

Voor de mode-industrie zijn de potentiële voordelen aanzienlijk. Het vervangen van belangrijke wegtransportstromen (vooral de import van containers tussen grote havens en magazijnen) door binnenvaartschepen zou een aanzienlijke CO2-winst opleveren. De binnenvaart is ideaal voor het bundelen van volumes en regelmatige zendingen, wat overeenkomt met de stromen van eindproducten die in grote partijen worden vervoerd. Bovendien biedt het mogelijkheden voor bundeling: voor kleine en middelgrote merken kan het delen van binnenvaartschepen de kosten verlagen en het systeem op de lange termijn economisch aantrekkelijk maken.

Operationele uitdagingen en structurele beperkingen

De sector moet echter rekening houden met verschillende uitdagingen. De binnenvaart blijft een marginale rol spelen in de huidige modal split. Een grootschalige verschuiving vereist aanzienlijke investeringen, aanpassingen in logistiek en infrastructuur, en een betere coördinatie tussen alle betrokken partijen. Bovendien is deze transportmodus minder geschikt voor gefragmenteerde, onregelmatige stromen of zendingen die snelheid en ‘just-in-time’ levering vereisen, zoals vaak het geval is bij e-commerce en het beheer van retouren.

De binnenvaart dekt bovendien slechts een deel van het traject (van haven naar magazijn). De ‘last mile’ (vrachtwagen, spoor, lokale distributie) moet nog steeds worden geoptimaliseerd om de eindconsument te bereiken. Dit vermindert de totale CO2-winst als de intermodaliteit niet optimaal is.

Een herziene logistieke strategie voor de mode — naar een multimodaal model

Om als modemerk optimaal te profiteren van de binnenvaart, is het ideaal om een echt multimodaal model te ontwikkelen dat verschillende transportmodi combineert, afhankelijk van het trajectdeel:

• Zee-import: containers gelost in een haven (Antwerpen, Rotterdam, Le Havre…).

• Hoofdtraject: Van haven naar regionale magazijnen via de binnenvaart, met binnenvaartschepen of aangepaste containers.

• Last mile: Regionale distributie met schone vrachtwagens of ‘groene’ vervoersmiddelen naar boetieks of eindklanten.

Door deze mix van ‘zee + binnenvaart + weg/spoor’ te omarmen, kan de mode-logistiek koolstofarmer en veerkrachtiger worden. Voor het mkb of middelgrote merken kan het bundelen van stromen deze overgang haalbaar en rendabel maken.

Een gunstige Europese context… maar nog een lange weg te gaan

Het Europese waterwegennetwerk, met meer dan 37.000 kilometer aan bevaarbare waterwegen, biedt een uitgebreid netwerk dat tal van industriële en regionale gebieden met elkaar verbindt. De Europese instellingen stimuleren de ontwikkeling ervan, onder meer via beleid zoals NAIADES III. Ondanks een lichte opleving in 2024 (volgens de Europese Commissie een plus van 4,5 procent in het goederenvervoer per tonkilometer ten opzichte van 2023), blijft het modaal aandeel zeer laag (1,6 procent). Dit toont aan dat, hoewel het potentieel aanwezig is, aanzienlijke inspanningen nodig zijn om van de binnenvaart een grootschalige optie voor de mode-industrie te maken.

De binnenvaart: een troef, maar binnen een herziene mix

De binnenvaart is geen ‘wonderoplossing’ die in zijn eentje de hele logistieke keten van de mode-industrie kan decarboniseren. Het is echter een effectief instrument en een hefboom voor segmenten met grote volumes en regelmatige stromen. Het maakt aanzienlijke CO2-reducties per tonkilometer en potentieel substantiële energiebesparingen mogelijk.

Voor merken kan een investering in multimodale logistiek, in combinatie met het rationaliseren en bundelen van stromen, een geloofwaardig compromis bieden tussen milieueisen, economische beperkingen en de duurzaamheidsverwachtingen van consumenten.

Dit artikel is in het Nederlands vertaald met behulp van een AI-tool.

FashionUnited gebruikt AI taaltools om het vertalen van (nieuws)artikelen te versnellen en de vertalingen te proeflezen om het eindresultaat te verbeteren. Dit bespaart onze menselijke journalisten tijd die ze kunnen besteden aan onderzoek en het schrijven van eigen artikelen. Artikelen die met behulp van AI zijn vertaald, worden gecontroleerd en geredigeerd door een menselijke bureauredacteur voordat ze online gaan. Als je vragen of opmerkingen hebt over dit proces, stuur dan een e-mail naar info@fashionunited.com.